Başarısızlık korkusu(atikifobi), kişinin yoğun bir şekilde başarısız olmaktan korkma ve başarısız olabileceğini düşündüğü durumlardan kaçınma eğilimi olarak tanımlanmaktadır. Elbette ki birçok kişi bilinç düzeyinde başarısız olmayı istemez. Herhangi bir sorumluluk aldığında onu tamamlamayı, takdir edilmeyi ve hayal kırıklığı yaşamamayı diler. Ancak bazı kimseler için eyleme geçme durumu başarısız olma riski nedeniyle çok daha zorlu bir hale bürünür. Kişi başarısız olabileceğini varsaydığı eylemlerde bulunmamayı seçer ya da zaten başaracağından emin olduğu şeylere yönelir. Bazı kişiler de zaten sonucun olumsuz olabileceğini bildikleri zorlu görevleri seçerler. Başarısızlığı atfedebilecekleri dışsal bir etken bulmak açısından bu son derece önemli görünür. Başaramadıklarında bunun kendileriyle ilgili olmadığını, görevin zaten zor olduğunu ve diğerlerinin de başarısız olduğunu söyleyerek kendilerini rahatlatırlar. Bu kişilerin genellikle başarabileceklerine dair inançları zayıftır. Öz yeterlik algıları çoğunlukla olumsuzdur. Başarısız olmak onlar için utanılacak bir durumdur. Diğerleri tarafından takdir edilmek ve örnek gösterilmek bu kişiler için son derece önemli olduğundan daha çok zor ve başarısızlık riski yüksek olan görevleri seçerler. Çünkü ancak o zaman gerçekten başarılı olukları inanacak ve ötekileri de ikna edebileceklerdir. Ancak zor görevlerin seçilmesi bir kısır döngünün ortaya çıkmasına da neden olur. Çünkü başarılması zor görevler hem daha fazla çaba gerektirir hem de korkulanın gerçekleşme ihtimali daha yüksektir. Başarısız olmaktan yoğun derecede korkan kişilerin başarı kavramını nelerle eşleştirdikleri önemlidir. Genellikle başarısızlığın bir cezası olacağına dair inançları vardır. Bu ceza çoğunlukla bir kayba işaret eder: ilişkide bulunulan kişilerin sevgisinin kaybı, saygınlığın kaybı, takdirin kaybı, değerlilik hissinin kaybı vb.
Tüm bunların elbette ki köklendiği yer çocukluk yıllarıdır. Çocuk herhangi bir görevi tamamlayamadığında bakım verenleri tarafından sert eleştirilere maruz kaldıysa, gerçekleştirdiği eylemde sadece sonuç odaklı değerlendirildiyse, herhangi bir şeyi yaparken ne hissettiği yerine sadece sonuçların önemli olduğu mesajını aldıysa, sadece başarılı olduğu zamanlarda takdir edilip sevildiği hissettirildiyse; elbette ki ilerleyen yıllarda başarısız olmak endişe verici ve kaçınılması gereken bir durum olarak deneyimlenecektir. Başarısızlık korkusunun çok yoğun olması, kişinin sadece sonuçlarını kestirebildiği eylemlerde bulunmasına neden olacak ve deneyimden yoksun bir yaşam sürmesine zemin hazırlayacaktır. Nihayetinde, yeni deneyimlerin olmadığı bir yaşam sürdürme hali görünürde başarısızlığın olmayışının teminatıdır. Ancak bütüne bakıldığında dokunulmamış ve yaşanmamış bir hayattır.
Uzm.Psk.Dnş.Miralem Gür
Kaynakça:
İçdi, C.(2020). İlkokul öğrencilerinin ve öğretmenlerinin başarıya, başarısızlığa, başarı ve başarısızlık korkusuna ilişkin metaforik betimlemeleri (Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi).
’’Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına başvurunuz.’’