Dürtüsellik, davranışın sonuçlarını dikkate almadan harekete geçme, ortaya çıkabilecek olumsuz sonuçlara karşı duyarsız olma, hazzı ertelemede zorluk yaşama ve buna bağlı olarak riskli davranışlarda bulunma olarak tanımlanabilir (Çörekçioğlu, 2016).
Dürtüsel davranışlarda bulunan kişi, harekete geçmeden önce derinlemesine düşünme ve muhakeme yapmada güçlük yaşar. Kendisi için olumsuz sonuç yaratabilecek davranışlarda bulunur. Dikkatini ihtiyacı olan şeye odaklamakta güçlük çeker. Kısa süreli haz alabileceği eylemlerde bulunur. Heyecan arama ve riskli davranışlarda bulunma ön plandadır. Yapılacakları önceliklendirmek, planlamak, organize etmek gibi bilişsel süreçler kişinin yaşamını kolaylaştıracak şekilde işlemez.
Dürtüsellik çoğunlukla olumsuz sonuçlara neden olsa da, kişinin hızlı karar alması gereken durumlarda ya da dikkatini kısa süreli tutması gereken işlerde kolaylaştırıcı olabilmektedir. Ancak çoğunlukla planlanmadan yapılan eylemlerin olumsuz sonuçlanması ve riskli davranışlara gönderme yapar. Bunun nedeni ise, gündelik yaşam içerisinde ve ilişkilerde sonucunu düşünmeden hareket etmenin çoğunlukla istenmeyen sonuçlara neden olmasıdır.
Yaşam akışı içerisinde uyulması gereken bazı kurallar, yapılması gereken bazı işler vardır. Dürtüselliğe yatkın olan bir kişinin belli bir işte uzun süre çalışabilmesi ya da bir ilişkiyi uzun süre devam ettirebilmesi güçleşir. İş yaşamı, belli görevlerin yerine getirildiği, kuralların olduğu, planlamalara ihtiyaç duyulan ve kısa süreli hazzın ertelenmesini gerektiren yerlere işaret eder. İlişkiler de benzer şekilde, duygusal yatırımın yapıldığı, dikkatin ve ilginin ötekinde olduğu, sorun ve çatışmalar çıktığında onarılması için çabanın gerektiği dinamiklere sahiptir. Bu nedenle zaman ve yatırımı gerekli kılarlar. Bir ilişkide derinleşmek için oraya zaman vermek gerekir. Ancak dürtüsel olmak yüzeysel olmak, odağı kaybetmek ve kısa süreli keyiflerle meşgul olmaya yatkın olmak olduğundan derinleşmek oldukça zordur.
Dürtüselliğin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte genetik faktörlerin etkili olabileceği belirtilmektedir. Araştırmalar dopamin ve serotonin hormonlarının dürtüselliğin kontrolünde önemli rolü olduğunu ortaya koymaktadır. Dürtüsel davranışların kişinin yaşam akışını ne derece etkilediği önemlidir. Unutulmamalıdır ki her birey zaman zaman dürtüsel davranışlarda bulunma eğilimi gösterebilir. Ancak bunun sıklığı ve şiddeti önemlidir. Eğer ki dürtüsellik bir psikiyatrik bozukluğa eşlik ediyorsa ve yaşam akışını önemli oranda etkiliyorsa mutlaka uzman desteği alınmalıdır.
Uzm.Psk.Dnş. Miralem Gür
Kaynakça:
Çörekçioğlu, S.(2016). Bipolar Bozuklukta Anksiyete Duyarlılığı, Dürtüsellik ve İlişkili Etmenler. Tıpta uzmanlık tezi, İstanbul.
’’Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına başvurunuz.’’