Travma, kişinin yaşamında önemli değişiklikler yaratan, bilişsel, duygusal ve fiziksel zorluklara neden olan yaşantılara maruz kalmasıdır. Eski Yunancada yara ve sakatlık anlamına gelen travma sözcüğü, maruz kalınan yaşantının ruhsallıkta iz bırakmasına işaret etmesi açısından son derece anlamlıdır (Ateş, 2019).
Travmatik yaşantı, maruz kalan kişide yoğun korku ve çaresizlik duyguları yaratır. Travmatik olaylar insan ve doğa kaynaklı olmak üzere ikiye ayrılır. Deprem, sel vb. gibi durumlar doğa kaynaklı travmatik yaşantılara neden olurken; kazalar, şiddete uğrama, cinsel istismar gibi olumsuz yaşantılar ise, insan kaynaklı travmatik yaşantılar olarak tanımlanır. Kaynak ne olursa olsun, travmatik yaşantıda meydana gelen olay gündelik hayatın olağan akışı dışındadır. Bu dışında olma durumu kişide şok etkisi yaratır ve yaşamını büyük oranda değişime uğratır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu(TSSB)
DSM 5’ e(Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı) göre, travma sonrası stres bozukluğu tanısı konulabilmesi için kişinin bazı kriterleri karşılaması gerekmektedir. Kişi,
- travmatik bir yaşantıya maruz kalmışsa,
- bu yaşantıdan sonra travmatik yaşantıya dair düşüncelerle zihni yoğun bir şekilde meşgul oluyorsa,
- travmatik olayı anımsatacak anı ve duygulardan kaçınma davranışı gösteriyorsa,
- yaşamış olduğu olayın önemli bir kısmını hatırlamakta zorluk yaşıyorsa ve bu olayla ilgili suçluluk/utanç duyguları taşıyorsa,
- sürekli bir tetikte olma halindeyse travma sonrası stres bozukluğundan bahsedilebilir.
Aynı zamanda, kişinin bu tanı kriterlerini ne kadar süredir karşılıyor olduğu da önemlidir. Eğer ki tanı kriterleri en az bir aydır devam ediyorsa bu da ayırıcı nitelikte olacaktır.
Travmatik yaşantıdan sonra meydana gelen değişimlerin kişinin gündelik hayatını etkileme şiddeti önemlidir. Unutulmamalıdır ki, travma normal olmayan bir duruma verilen normal bir tepkidir. Elbette ki travmatik yaşantı kişiyi bir süre işlevsiz hale getirebilir. Ancak sürenin uzaması, kişinin yaşamını sürdürmede yaşadığı zorluğun artması bu süreçte uzman desteğini gerekli kılar. Bununla birlikte kişiye sağlanacak sosyal destek son derece önemlidir.
Travma, tam da kelime anlamının işaret ettiği gibi kişinin ruhsallığında bir yara açar. Ancak bu yaranın iyileşmesi, dönüşmesi aynı zamanda yaşama daha farklı bir noktadan bakmanın, büyümenin de kapısını aralama fırsatı verebilir. Bunun için, tüm duyguların yaşanması, sindirilmesi ve dönüşmesi için yeterli zamanı vermek gerekir.
Uzm.Psk.Dnş.Miralem Gür
Kaynakça:
Ateş, Z.(2019). Üniversite Öğrencilerinde Travmatik Yaşantı Türü ve Travma Sonrası Stres Belirtileri İlişkisinde Travma Sonrası Bilişler ve Algılanan Sosyal Desteğin Aracı Rolünün İncelenmesi. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
’’Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına başvurunuz.’’