Gaslighting, bir kişinin başka bir kişiyi psikolojik olarak manipüle etmek amacıyla kullandığı bir taktik veya manipülasyon biçimidir.
Bu terim, 1944 yapımı “Gaslight” adlı bir filmden türetilmiştir. Bu filmde erkek karakter karısının kendi akıl sağlığından şüphe etmesine neden olacak bazı girişimlerde bulunur. Bunu da gaz lambasının ışığını kendisi zamanla kısmasına rağmen eşi ışığın azaldığını söylediğinde gaz lambasının ışığının azalmadığını, ışığın aynı kaldığını aktararak yapar. Böylelikle eşi gaz lambasının azalmadığına inanmaya başlar ama odanın gün geçtikçe kararmasını da anlamlandıramaz. Günün sonunda kadın delirdiğine dair düşüncelere yönlendirilir. Gaslighting, genellikle bir kişinin kendine güvenini sarsmak, gerçekliği sorgulatmak ve kurbanın aklını karıştırmak amacıyla kullanılır.
Gaslighting Sebepleri:
Gaslighting’in temel nedeni, bir kişinin başkaları üzerinde kontrol kurma isteğidir. Bu kişi, bir durumu veya başka bir kişiyi manipüle ederek üstünlük sağlamaya çalışır. Aynı zamanda, gaslighting’i uygulayan kişi, kendi benlik algısını onaylatma arzusu taşıyabilir. Bu nedenle, gaslighting’i uygulayan kişi, mağdurun, davranışlarının arkasındaki gerçek sebebinin mağdurun kendisi olduğuna inanmasını sağlayarak ilişkiyi düzeltebileceğine dair inanç oluşturabilir. Başka bir sebep ise, bir başkasını manipüle ederek kendine güç kazandırma veya olumlu bir benlik duygusu geliştirme arzusundan kaynaklanabilir.
Bu davranışlar, bazı kişilik bozukluklarına sahip bireyler arasında daha yaygın olarak görülebilir. Özellikle, antisosyal, sınırda, histriyonik ve narsisistik kişilik bozukluklarına sahip olanlar, gaslighting davranışlarını sıklıkla sergileyebilirler. Hatta, narsisistik kişilik bozukluğu gösteren bireyler, bu davranışları kullanarak kendilerini güçlü ve üstün hissetme ihtiyacıyla bağımlı hale gelebilirler.
Gaslighting’in Aşamaları:
- İnkar Etme: Gaslighter, kurbanın deneyimlerini veya gözlemlerini inkar eder. Örneğin, kurbanın “Sen dün bu konuyu konuştun” demesi üzerine gaslighter, “Hayır, ben böyle bir şey hatırlamıyorum” der.
- Yavaşça Şüphe Yaratma: Gaslighter, kurbanın kendi hafızasını sorgulamasına neden olur. Bu, kurbanın kendine olan güvenini zayıflatabilir ve gaslighter’ın kontrolünü artırabilir.
- Karışıklık Yaratma: Gaslighter, kurbanın çevresini manipüle ederek, nesneleri yerinden oynatabilir veya önemli eşyalarını saklayabilir. Kurban, bu değişiklikleri fark ederse, gaslighter bunu inkar eder.
- Saldırganlık ve Suçlama: Gaslighter, kurbanı suçlayabilir veya eleştirebilir. Bu, kurbanın daha fazla kendine güvensiz hissetmesine ve gaslighter’ın kontrolünü daha da güçlendirmesine yol açabilir.
Gaslighting’e karşı baş etme yolları şunlar olabilir:
- Farkındalık Geliştirme: Gaslighting’i tanımak ve farkındalık geliştirmek, bu tür manipülasyonların etkilerini azaltmada önemlidir.
- Destek Arama: Aile, arkadaşlar veya terapist gibi güvendiğiniz kişilere gaslighting deneyimlerinizi anlatarak destek alabilirsiniz.
- Güvenceyi Koruma: Kendi deneyimlerinize ve gerçekliğinize güvenmeye çalışın. Gaslighter’ın sizi ikna etmeye çalışmasına izin vermeyin.
- Sınırlar Belirleme: Gaslighting’e karşı sınırlar belirlemek önemlidir. Gaslighter’ın manipülasyonlarını kabul etmeyin ve kendinizi koruyun.
- Profesyonel Yardım: Eğer gaslighting ciddi bir sorun haline geldiyse, bir terapist veya danışmanla çalışmak yardımcı olabilir.
Gaslighting, psikolojik manipülasyon ve kontrolün bir biçimi olarak kabul edilir ve kurbanlar için zararlı sonuçlara yol açabilir. Farkındalık geliştirmek ve destek almak, gaslighting’e karşı baş etme yolunda önemli adımlardır.
Psk.Dnş.Derya Karataş
’’Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına başvurunuz.’’